ประวัติกระบี่

   ย้อนรอย ประวัติศาสตร์กระบี่

เมือง กาไส ปกาไส ปกาสัย คือชุมชนแรกตั้งก่อนที่จะพัฒนามาเป็นเมืองในปัจจุบัน

กาไส ชื่อเดิมที่ปรากฏในเอกสารเก่า หรือที่คนรุ่นเก่าเขาเรียกกัน โดยนัยแปลว่า “แหล่งกา”

ปกาไส เป็นชื่อที่เรียกกันต่อมา มีผู้ให้ความเห็นว่า ปกา แปลว่า ดาบ เพราะมีคนพบดาบโบราณในแหล่งนี้อยู่เหมือนกัน  แต่มีผู้ให้ความเห็นอีกว่า ปกาไส มาจากคำว่า ปากกาไส ซึ่งเป็นชุมชนดั้งเดิมตั้งอยู่ริมแม่น้ำ ปากคลองกาไส นั้นเอง ต่อมามีการจดบันทึกต่างๆ มีการสะกดกันหลายแบบ เช่น ปกาไสย ปกาสัย เป็นต้น

กระบี่ แปลว่า ลิง กลุ่มนี้มีความเชื่อว่าดินแดนบริเวณนี้น่าจะเป็นที่ตั้ง เมืองบันไทสมอ หนึ่งในสิบสองเมืองนักษัตรของเมืองนครศรีธรรมราชซึ่งใช้ตราลิง (ปีวอก)

ยุคดึกดำบรรพ์

นักธรณีวิทยา พบซากดึกบรรพ์ ซากชีวิตโบราณดึกดำบรรพ์ อายุระหว่าง ๒๓๐ – ๓๔๕ ล้านปีก่อน เป็นซากหอยกาบสองฝาและปะการังที่เชิงเขาพนมเบญจา แสดงสภาพแวดล้อม สมัย “เพอร์เมียนไทรแอสสิก”

นักธรณีวิทยา ยังพบหลักฐานซากดึกดำบรรพ์สำคัญที่บ่งบอกถึงวิวัฒนาการ การมีชีวิตบนแผ่นดินกระบี่ อายุระหว่าง ๓๕ – ๔๐ ล้านปีก่อน ดังนี้ สุสานหอยแหลมโพธิ์ อายุในช่วง ๔๐ – ๒๐ ล้านปี เป็นซากหอยน้ำจืด ส่วนมากเป็นหอยขมตัวป้อมยาวในสกุล วิวิพารัส (Viviparous) 

                ลิงสยาม (สยามโมพิเทคัส อีโอซีนัส) อายุประมาณ ๓๕ ล้านปี ในแอ่งเหมืองลิกไนต์กระบี่ เป็นชิ้นส่วน ไพรเมทชั้นสูง ซึ่งเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมประเภทลิง ถือว่าเป็นต้นกำเนิดสายพันธุ์มนุษย์

                สัตว์โบราณอื่นๆ ที่พบในแอ่งกระบี่ อายุระหว่าง ๓๕ – ๔๐ ล้านปี เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ๒๗ ชนิด เช่น เสือเขี้ยวดาบ จระเข้ สมเสร็จ บ่าง กระจง และสัตว์ในตระกูลหมู

ยุคมนุษย์โบราณ

                ดินแดนจังหวัดกระบี่ในปัจจุบัน ตั้งอยู่ในเวิ้งอ่าวพังงาที่อุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติ เป็นแหล่งอาศัยของสัตว์นานาชนิด จึงปรากฏร่องรอยการอยู่อาศัยของมนุษย์มาแต่โบราณตามแหล่งถ้ำและเพิงผา

                ประมาณ ๔๓,๐๐๐ – ๒๗,๐๐๐ ปีก่อน พบหลักฐานการอยู่อาศัยของมนุษย์โบราณยุค ไพลสโตซีน ที่ถ้ำหลังโรงเรียนทับปริก ถ้ำหมอเขียว และถ้ำอื่นๆ

                ประมาณ ๕,๐๐๐ – ๓,๐๐๐ ปี มนุษย์ถ้ำเข้าอาศัยพักพิงในถ้ำผีหัวโต ซึ่งปรากฏภาพเขียนสีจำนวนมาก

                ประมาณ ๕,๐๐๐ ปี – ปัจจุบัน ระดับน้ำทะเลเริ่มลดลง มนุษย์เริ่มเข้าอาศัยที่เขาขนาบน้ำ พบหลักฐานทับซ้อนกันหลายกลุ่ม

ยุคปรากฏชุมชน

            ชุมชนคลองท่อม เป็นชุมชนแห่งแรกในดินแดนกระบี่ปัจจุบัน คลองท่อมเป็นเมืองท่าเหมาะสำหรับการค้าขาย  และทำหน้าที่เป็นประตูเมืองเชื่อมไปยังชุมชนฝั่งอ่าวไทย พบหลักฐานการเดินทางของผู้คนหลายชาติพันธุ์

ชุมชนปกาไส ดินแดนแห่งนี้ ขึ้นอยู่กับเมืองนครศรีธรรมราช ในสมัยรัชการที่ ๒ เป็นเส้นทางเดินทัพสมัยทำสงครามกับพม่า และปรากฏนามบรรดาศักดิ์ข้าราชการ ชื่อ ขุนพินิจ ทำหน้าที่รักษาหน้า ด่านปกาไส ในยุคเจ้าพระยา (น้อย) เรืองอำนาจ มีการต่อเรือและส่งช้างไปขายยังต่างแดน ทำให้มีผู้คนอพยพเข้ามาตั้งหลักแหล่งทำกินตามลุ่มน้ำ เมืองนครเห็นว่าอาจจะยุ่งยากในการปกครอง จึงจัดตั้งเป็น “แขวงปกาไส” ขึ้นต่อนครศรีธรรมราช

เมืองกระบี่ แขวงเมืองปกาไสถูกย้ายที่ทำการมาตั้งอยู่ที่บ้านหินขวาง ปากคลองกระบี่ใหญ่ และในสมัยรัชการที่ ๕ ได้ยกฐานะเมืองปกาไสที่บ้านหินขว้างเป็น “เมืองกระบี่” มีหลวงเทพเสนา เป็นเจ้าเมือง เมื่อมีการเปลี่ยนระบบการปกครองเป็นระบบเทศาภิบาล เมืองกระบี่ถูกรวมเข้าอยู่ในมณฑลภูเก็ต จากนั้นเมืองกระบี่ที่บ้านหินขวาง ได้ย้ายที่ทำการอีกครั้ง ในพ.ศ. ๒๔๔๔ สมัยพระยาอุตรกิจพิจารณ์ เป็นเจ้าเมือง ไปอยู่ที่ตำบลปากน้ำ ซึ่งคือที่ตั้งในปัจจุบัน ด้วยเหตุผลเรื่องความสะดวกในการติดต่อค้าขาย บ้านหินขวางเดิม จึงถูกเรียกว่า “บ้านตลาดเก่า” มาจนทุกวันนี้